Dziś wspólnie bierzemy na tapetę ciężki, ale potrzebny temat. Język prawniczy przyprawia wielu z nas o mocny ból głowy, jednak znajomość tych zagadnień pomoże Wam w codziennej obsłudze profili na social media, organizacji eventów - no i oczywiście będziecie bardziej świadomi swoich praw i obowiązków związanych z wizerunkiem.

Jak rozumiemy i czym jest wizerunek?

Nie istnieje jego ścisła definicja - mogą to być po prostu cechy twarzy czy szerzej - wyglądu, dzięki którym można rozpoznać i domyślić się o kogo chodzi.

Prosty wniosek - nie każda fotografia czy film, który zawiera cudzą część ciała będzie przedstawieniem cudzego wizerunku - no chyba, że będziemy w stanie jednoznacznie zidentyfikować przykładowo - np. otatuowaną rękę Harrego Styles’a.

Psst! Ochrona wizerunku nie dotyczy osób zmarłych czy postaci fikcyjnych. Nie musicie się niczego bać kiedy udostępniacie memy z Albertem Einsteinem czy postaciami z bajek.

Co mówi prawo o ochronie wizerunku?

Nasz wizerunek w internecie i poza nim jest chroniony przez przepisy kodeksu cywilnego, ustawę o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz dobrze nam znane RODO.

Zgodnie z art. 23 kodeksu cywilnego wizerunek jest dobrem osobistym, obok godności czy zdrowia i podlega bezwzględnej ochronie.

Art. 81 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych mówi nam o tym, że „rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej”. Każdy z nas ma prawo do swobodnego decydowania czy i w jakich okolicznościach jego wizerunek może być rozpowszechniany.

Aby wykorzystanie wizerunku było zgodne z RODO - musimy dopełnić swój obowiązek informacyjny o przetwarzaniu danych osobowych wobec osób, które filmowaliśmy lub fotografowaliśmy, a ich wizerunek chcemy upublicznić.

Zgoda na rozpowszechnienie wizerunku musi być: jednoznaczna to znaczy, że nie daje pola do nadużyć oraz niepozostawiająca wątpliwości co do jej zakresu. W praktyce oznacza to, że musimy przedstawić warunki, komu i w jakim celu zgoda zostaje wyrażona.

Nie może być dorozumiana - brak sprzeciwu co do wykorzystania wizerunku nie jest zgodą! Nie możemy założyć z góry, że ktoś wyraził zgodę, nawet jeśli przykładowo pozował do jakiegoś zdjęcia.

Wyjątkiem może być sytuacja gdy osoba otrzymała wynagrodzenie za pozowanie. W tej sytuacji zgoda obejmuje wykorzystanie wizerunku tylko na cele, na które umówiły się strony między sobą. Zabronione jest wykorzystywanie wizerunku w celu naruszającym dobra osobiste i uzgodnienia między stronami.

Przykład: Modelka brała udział w sesji, której tematem przewodnim była nowa kolekcja sneakersów znanej marki. Za pozowanie zgodnie z ustaleniami dostała wynagrodzenie. W tej sytuacji nie potrzebujemy zgody modelki na wykorzystanie wizerunku. Jednak nieuczciwy zleceniodawca postanowił wykorzystać również te zdjęcia do promowania preparatu pielęgnacyjnego do stóp. Tutaj wykorzystanie tych zdjęć jest bezprawne, ponieważ wykracza to poza ustalony zakres.

Forma zgody - ustnie czy pisemnie?

Prawo autorskie nie precyzuje formy zgody. Jednak najlepiej mieć ją na piśmie, mailowo, w wiadomości, czy też w formie nagrania. Unikniemy w ten sposób sytuacji możliwego rozmyślenia się osoby udzielającej zgody i dochodzenia roszczeń ze względu na rzekomo bezumowne wykorzystanie wizerunku - szansę na to otwiera wyrażenie zgody ustnej, która nie jest w żaden sposób utrwalona.

Ważne! W przypadku chęci rozpowszechniania wizerunku osób nieletnich musimy uzyskać zgodę ich prawnych opiekunów. Forma zgody i zalecenia są takie same, jak w przypadku dorosłych.

Kiedy dochodzi do naruszenia prawa do ochrony wizerunku?

Z momentem upublicznienia wizerunku, czyli stworzeniem szansy na zapoznanie się z nim bliżej nieokreślonej liczbie osób, czyli w przypadku gdy realnie nie wiemy, kto może zobaczyć dany materiał.

Przykład:Jako właściciel hotelu chcesz opublikować na Facebooku swoich zadowolonych z pobytu gości. Aby to zrobić legalnie, najpierw musisz poprosić ich o zgodę.

Czy zawsze muszę mieć zgodę?

Na szczęście nie, w polskim prawie mamy od tego dwa wyjątki, a więc kiedy nie musimy uzyskać zgody?

Kiedy rozpowszechniamy wizerunek osoby powszechnie znanej, a jej wizerunek utrwalono w związku z pełnieniem przez nią funkcji zawodowych czy politycznych.

Przykład: Jesteś na uroczystości państwowej i postanawiasz opublikować na Twitterze zrobione przed chwilą zdjęcie Prezydenta.

Kiedy dana osoba stanowi jedynie szczegół większej całości.

Przy tym trzeba zadać sobie najważniejsze pytanie - czy w przypadku usunięcia wizerunku tej osoby, która nie została zapytana o zgodę, zmieni się charakter danego zdjęcia czy kompozycja filmu. To bardzo ocenna kwestia, niemniej - wtedy analizujemy zdjęcie.

Przykład: Jesteś fotografem na koncercie i w ramach swojej pracy wykonujesz fotorelację z wydarzenia, robiąc zdjęcia tłumowi ze sceny głównej. Tutaj tłum i jego elementy, czyli osoby, będą szczegółem całości. Gdy wytniemy jedną osobę - temat zdjęcia pozostanie niezmieniony.

Ważne! Szczegółem całości nie będą pojedyncze fotografie osób z koncertu. Organizator takiego wydarzenia powinien w jasny sposób przekazać w regulaminie, że uczestnictwo = zgoda na wykorzystanie wizerunku oraz określić procedury sprzeciwu wobec wykorzystania wizerunku - najprościej mówiąc prawo do żądania usunięcia zdjęcia lub nagrania.

Kolejnym dobrym przykładem może być sytuacja, gdy jesteśmy na swoich wymarzonych górskich wakacjach i robimy zdjęcie pięknemu widokowi na Tatry - przypadkiem w kadrze znaleźli się inni turyści, którzy nie są tematem zdjęcia.

Wykorzystanie wizerunku w internecie w pigułce:

1. Wizerunkiem nazwiemy cechy osoby, dzięki którym będziemy mogli ją jasno zidentyfikować.
2. Nasz wizerunek jest chroniony od momentu narodzin aż do śmierci.
3. Zgoda na wykorzystanie wizerunku musi być jednoznaczna i definiować zakres użycia - komu i w jakim celu. Samodzielnie o niej decydujemy.
4. Brak zgody nie jest zgodą.
5. Najlepsza zgoda to taka, która jest trwała w czasie i nie zostawia pola do podważenia.
6. Naruszenie wizerunku następuje z momentem jego udostępnienia bez zgody niemożliwej do określenia grupie odbiorców

Uff, dobrnęliśmy do końca - dziękuje Ci za Twoją uwagę. Nie jest to finalne wyczerpanie tematu. Przedstawiłem tutaj moim zdaniem najważniejsze wątki, które pozwolą Ci sprawniej i zgodnie z prawem działać w temacie wizerunku. Nie traktuj tego tekstu jako porady prawnej!